Karczochy (Cynara scolymus L.) pochodzą z obszaru Morza Śródziemnego. Były uprawiane już przez starożytnych Greków i Rzymian. Tylko 20-25% pędu kwiatowego nadaje się do jedzenia. Jadalnymi częściami warzywa są dolne partie płatków i mięsiste dno kwiatostanowe, czyli tzw. serce, które jest najsmaczniejsze.
Karczochy mogą osiągać wagę od 50 do 500g. Płatki mogą mieć barwę zeloną, fioletową lub jasnobrązową, zależnie od odmiany. Karczochy zawierają witaminy: witaminę C, witaminy z grupy B, beta-karoten oraz minerały: wapń, potas, sód, fosfor, żelazo i magnez.
Karczochy zawierają tylko 15 kcal w 100g[1], wg USDA 47 kcal.
Karczochy na odchudzanie
Karczochy bardzo się ceni ze względu na zawartość cynaryny i inuliny – substancji, które poprawiają funkcjonowanie układu trawiennego i stymulują procesy metaboliczne. W związku z tym karczochy stanowią jeden z lepszych, naturalnych preparatów na odchudzanie.
Karczochy mają aż cztery substancje odchudzające:
- cynaryna (C25H24O12, hydroxycinnamic acid)[4] jest polecana osobom zmagającym się ze schorzeniami układu pokarmowego, częstymi zaparciami i spowolnionym metabolizmem. Cynaryna usprawnia proces trawienia oraz kontroluje hormony odpowiedzialne za regulację poziomu cukru we krwi, przyspiesza metabolizm lipidów w organizmie.
- inulina (łac. inulinum, polisacharyd, zbudowany z około 30–35 cząsteczek monocukrów połączonych wiązaniami β-2,1-glikozydowymi w nierozgałęziony łańcuch)[5] posiada właściwości podobne do błonnika, ponieważ ma zdolność wiązania dużych ilości wody i pęcznienia pod jej wpływem w żołądku. W ten sposób na długi czas daje uczucie sytości i zapobiega napadom wilczego głodu. Ponadto inulina jest prebiotykiem, który jest pożywką dla pożytecznych bakterii jelitowych, korzystnie wpływających na system immunologiczny jelita.
- kwas chlorogenowy (C16H18O9, ester kwasu chinowego i kwasu kawowego)[6] jest antyoksydantem występującym w tkankach roślinnych. Zmniejsza on absorpcję cukrów w przewodzie pokarmowym, a tym samym zmusza organizm do korzystania ze zgromadzonych wcześniej zapasów węglowodanów i tłuszczów. W literaturze podkreśla się potencjalne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne tego związku[8].
- niacyna (kwas nikotynowy C6H5NO2, C6NH5O2 oraz nikotynamid)[7] znana także jako witamina B3 i PP, bierze udział w procesie przemiany węglowodanów, kwasów tłuszczowych, m.in. hamuje rozpad tłuszczów w tkance tłuszczowej i przyspiesza metabolizm.
Karczochy obniżają poziom cukru i cholesterolu we krwi, działają żółciopędnie i moczopędnie, przyspieszają trawienie tłuszczów.
Karczoch jako roślina lecznicza i kosmetyczna
Surowiec zielarski
Liść karczocha (Cynarae folium) – cały lub rozdrobniony, wysuszony liść. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 0,8% kwasu chlorogenowego.
Działanie
Z karczochów produkuje się preparaty znajdujące szczególne zastosowanie w leczeniu i długotrwałej profilaktyce podwyższonego poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Karczoch jest również źródłem flawonoidów (luteolin, apigenin). Ekstrakt z liści karczocha ma właściwości hepatoprotekcyjne, przeciwdrobnoustrojowe oraz redukujace poziom cholesterolu. Wykazano silne działanie przeciwutleniające ekstraktu z karczocha.
Karczoch w kosmetyce
Karczoch jest uważany za cenny dodatek do płynów oczyszczających skórę, toników, lotionów, kremów i maseczek kosmetycznych[2].
Zakup i przechowywanie karczocha
Karczoch (fot.wikimedia)
Kupując karczochy należy wybierać zwarte, mięsiste sztuki z ciasno przylegającymi płatkami. Końce płatków nie powinny być wyschnięte, ani brązowe. Gdy płatki pąka kwiatowego otworzą się, warzywo staje się niejadalne. Im karczochy cięższe tym smaczniejsze (wyższej jakości), natomiast wielkość samych pąków kwiatowych nie ma wpływu na smak.
Karczochy przechowujemy całe, nie umyte w pojemnicku na warzywa w lodówce. Okres przechowywania to maksymalnie 7 dni[1].
Karczochy – zawartość składników odżywczych, witamin i minerałów
Zawartość składników odżywczych, witamin i minerałów w ananasie wg USDA – United States Department of Agriculture[3].
| Składnik | Jednostka | Ilość w 100g |
|---|---|---|
| Woda | g | 84,94 |
| Energia | kcal | 47 |
| Białko | g | 3,27 |
| Lipidy (tłuszcze) | g | 0,15 |
| Węglowodany | g | 10,51 |
| Włókna | g | 5,4 |
| Cukry (łacznie) | g | 0,99 |
| Minerały | ||
| Calcium, Wapń, Ca | mg | 44 |
| Iron, Żelazo, Fe | mg | 1,28 |
| Magnesium, Magnez, Mg | mg | 60 |
| Phosphorus, Fosfor, P | mg | 90 |
| Potassium, Potas, K | mg | 370 |
| Sodium, Sód, Na | mg | 94 |
| Zinc, Cynk, Zn | mg | 0,49 |
| Witaminy | ||
| Witamina C (kwas askorbinowy) | mg | 11,7 |
| Witamina B1 (Tiamina) | mg | 0,072 |
| Witamina B2 (Ryboflawina) | mg | 0,066 |
| Witamina B3 (Niacyna) | mg | 1,046 |
| Witamina B6 (Pirodyksyna) | mg | 0,116 |
| Kwas foliwoy (Witamina B9, Witamina B11, Witamina M, folacyna) | µg | 68 |
| Witamina B12 | µg | 0,00 |
| Witamina A (retinoidy) | µg | 1 |
| Witamina K (filochinon) | µg | 14,8 |
| Lipidy | ||
| kwasy tłuszczowe nasycone | g | 0,036 |
| kwasy tłuszczowe jednonienasycone | g | 0,005 |
| kwasy tłuszczowe wielonienasycone | g | 0,064 |
Przypisy
- „Egzotyczne owoce i warzywa” cykl „Porady ekspertów”, Maria Derkacz-Strybel, Wydawnictwo Wiedza i Życie S.A., Warszawa 2001, ISBN: 83-7184-033-0.
- Karczoch zwyczajny – https://pl.wikipedia.org/wiki/Karczoch_zwyczajny.
- Artichokes, (globe or french), raw – https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/2820.
- Cynarin – https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/5281769.
- Inulina – https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/24763.
- Kwas chlorogenowy – https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/44135450.
- Nicotinic acid – https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/938.
- Anna Parus, Przeciwutleniające i farmakologiczne właściwości kwasów fenolowych, Instytut Technologii i Inżynierii Chemicznej, Politechnika Poznańska, s. 50-52.
