Witaminy – grupa organicznych związków chemicznych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu żywego. Dla człowieka witaminy są egzogenne – czyli organizm ich nie syntezuje sam. Dlatego muszą być dostarczane z pokarmem (najczęściej w postaci prowitamin).
Ze względu na rozpuszczalność dzielą się na :
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Do wiatmin, których rozpuszczalnikiem jest tłuszcz zaliczane są:
WITAMINA | Substancja | Prowitamina |
---|---|---|
witamina A | retinol (C20H29OH) kwas retinowy (C20H28O2) | β-karoten (C40H56) |
witamina D | kalcyferol | |
witamina D1 | Mieszanina (1:1) cząsteczek ergokalcyferolu z lumisterolu | |
witamina D2 | ergokalcyferol (C28H44O) | ergosterol (C28H44O) |
witamina D3 | cholekalcyferol (C27H44O) aktywna forma witaminy D3 – Kalcytriol (C27H44O3) | pochodna cholesterolu: 7-dehydrocholesterol (C27H44O). |
witamina D4 | 22-dihydroksy ergokalcyferol (C28H46O) | |
witamina D5 | sitocalciferol C29H48O | 7-dehydro sitosterol (C29H48O) |
witamina E | α-Tokoferol (C29H50O2) | |
witamina K | fitochinon | |
witamina K1 | fitomenadion, fitonation, filochinon i inne | |
witamina K2 | menachinon-6, farnochinon | |
witamina K3, witamina K4, witamina K5 | menadion (C11H8O2) – syntetyczna prowitamina K. Jest stosowana jako lek hemostatyczny. Znane są trzy rodzaje syntetyczne witaminy K: witamina K3, K4, K5. Chociaż naturalne witaminy K1 i K2 oraz syntetyczne K4 i K5 okazały się nietoksyczne, to forma syntetyczna K3 (Menadion) wykazała toksyczność.[13] |
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Do witamin, których rozpuszczalnikiem jest woda zaliczane są[1]:
WITAMINA | Substancja | Uwagi |
---|---|---|
Witaminy z grupy B | ||
Witamina B1 | tiamina, aneuryna (C12H17N4OS) | Biologicznie czynna forma witaminy B1 to: Pirofosforan tiaminy (C12H19N4O7P2S). Tiamina odgrywa kluczową rolę w wytwarzaniu energii z węglowodanów. Jest zaangażowany w produkcję DNA i RNA, a także funkcji nerwów. Jej formą aktywną jest pirofosforan tiaminy – koenzym o nazwie (TPP), który bierze udział w przemianie pirogronianu do acetylokoenzymu A (CoA) w metabolizmie. |
Witamina B2 | ryboflawina (C17H20N4O6) | Ryboflawina bierze udział w:
|
Witamina B3, witamina PP | Nazwą tą określane są dwa związki: niacyna – kwas nikotynowy (C6H5NO2, C6NH5O2) | |
Witamina B5 | Kwas pantotenowy (C9H17NO5) | Kwas pantotenowy jest zaangażowany w utlenianie kwasów tłuszczowych i węglowodanów. Koenzym A, który może być syntetyzowany z kwasu pantotenowego, uczestniczy w: |
Witamina B6 | Nazwą tą określane jest 6 związków: pirydoksyna (C8H11NO3), pirydoksal, pirydoksamina | |
Witamina B7, witamina H | biotyna (C10H16N2O3S) | Biotyna odgrywa kluczową rolę w metabolizmie lipidów, węglowodanów i białek. Jest krytycznym koenzymem czterech karboksylaz: karboksylazy acetylo-CoA, który bierze udział w syntezie kwasów tłuszczowych z octanem; CoA karboksylazy pirogronianowej zaangażowanej w glukoneogenezę; karboksylazy β-methylcrotonylu CoA, biorącego udział w metabolizmie leucyny; i karboksylazy propionylo-CoA, która bierze udział w metabolizmie energii, aminokwasów i cholesterolu.[9] |
Witamina B11, witamina B9, witamina M, witamina BC | kwas foliowy, folacyna (C19H19N7O6) | Kwas foliowy występuje jako koenzym w postaci tetrahydrofolianu (THF), który jest zaangażowany w przenieszenie pojedynczych jednostek węgla w metabolizmie kwasów nukleinowych i aminokwasów. THF jest zaangażowany w synteze nukleotydów pirymidyny, dlatego jest potrzebny do prawidłowego podziału komórek, zwłaszcza w okresie ciąży i niemowlęctwa, które są w okresie szybkiego wzrostu. Kwas foliowy wspomaga także erytropoezę – produkcję czerwonych krwinek.[10] |
Witamina B12 | kobalamina, cyjanokobalamina (C63H88CoN14O14P) | Witamina B12 jest zaangażowany w metabolizm komórkowy węglowodanów, białek i lipidów. Jest to niezbędne do wytwarzania krwinek w szpiku kostnym, w osłonach nerwów i białek[11]. Funkcje witaminy B12 jako koenzymu metabolizmu pośredniczącego w syntezie metioniny metylokobalaminy do metylomalonylo-CoA w reakcji z adenosylcobalaminą. |
Inne substancje nazywane czasem witaminami z grupy B | ||
Witamina B8 | inozytol (C6H12O6) | Nie jest już klasyfikowany jako witamina, gdyż jest syntetyzowany przez organizm. |
Witamina B4 | Kiedyś określano tak cholinę (C5H14NO+) i adeninę (C5H5N5). | |
Witamina B10, witamina Bx | Błędne określenie kwasu p-aminobenzoesowego (PABA – C7H7NO2)[2]. | |
Witamina B13 | Nieakceptowane powszechnie określenie kwasu orotowego. | |
Witamina B17 | Dr Ernst Theodore Krebs, Jr. określał tak mieszankę amigdaliny (C20H27NO11) i jej formy zmodyfikowanej[3]. | |
Pozostałe witaminy rozpuszczalne w wodzie | ||
witamina C | kwas askorbinowy (C6H8O6) | Kwas askorbinowy wykonuje wiele funkcji fizjologicznych w organizmie człowieka. Funkcje te obejmują: syntezę kolagenu , karnityny i neuroprzekaźników; syntezę i katabolizm tyrozyny; oraz metabolizm mikrosomów[12]. Podczas czynności biosyntezy askorbinian jest środkiem redukującym, donorem elektronów i zapobiega utlenianiu, aby zachować atomy żelaza i miedzi w stanie zredukowanym. |
Najlepszy naturalny suplement diety typu multiwitamina
Multiwitamina Day&Night marki Cheers ™ – Jednym z najbardziej wyróżniających się produktów polskiej marki Cheers jest z pewnością Multiwitamina Day&Night. Ten wyjątkowy suplement diety wyróżnia się szerokim spektrum działania oraz składem skomponowanym w postaci dwóch odrębnych formuł. Preparat multiwitaminowy Cheers to zestaw dwóch formuł – na dzień i na noc. Każda z nich zapewnia kompleksowe wsparcie organizmu, uwzględniając dobowy rytm.
Awitaminoza
Awitaminoza – całkowity brak lub znaczący niedór witamin w organizmie. Wybrane objawy poszczególnych niedoborów:
- Awitaminoza witaminy A prowadzi do: kurzej ślepoty, rozmiękania rogówki (keratomalacja), zespołu suchego oka (xerophtalmia).
- Awitaminoza witaminy B1 prowadzi do choroby Beri beri.
- Awitaminoza witaminy PP prowadzi do pelagry.
- Awitaminoza witaminy B12 prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej.
- Awitaminoza witaminy C prowadzi do szkorbutu.
- Awitaminoza witaminy D prowadzi do krzywicy.
- Awitaminoza witaminy K prowadzi do słabej krzepliwości krwi.
Hiperwitaminoza
Hiperwitaminoza – zespół objawów chorobowych wywołany nadmiarem witamin w organizmie, dotyczy on przede wszystkim witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K. Wybrane objawy poszczególnych nadmiarów:
- Hiperwitaminoza witaminy A: objawia się ociężałością, osłabieniem mięśni, odwapnieniem kości, utratą apetytu, niekorzystnymi zmianami dermatologicznymi (owrzodzenia skóry, wyłysienie), krwotokami, zaburzeniami pracy serca, nerek i ośrodkowego układu nerwowego.
- Hiperwitaminoza witaminy D: nie jest możliwe wywołanie hiperwitaminozy przy zwykłej diecie lub intensywnej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Nadmierna ilość promieni UV rozkłada witaminę D do suprasterolu zapobiegając nadprodukcji.
- Hiperwitaminoza witaminy E: zbyt duże dawki witaminy E mogą spowodować zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, uczucie zmęczenia i osłabienia. Na szczęście przedawkowanie tej witaminy zdarza się bardzo rzadko, gdyż normalnie 60% dawki dziennej wydalane jest wraz z kałem.
- Hiperwitaminoza witaminy B1 objawia się drżeniem mięśni i kołataniem serca, a witaminy B2 – świądem, drętwieniem kończyn oraz uczuciem palenia i kłucia.
- Hiperwitaminoza witaminy C nie została dotychczas potwierdzona naukowo. Stosowanie tzw. megadawek witaminy C może jednak prowadzić do produkcji kamieni nerkowych.
Przypisy
- Witaminy B – https://pl.wikipedia.org/wiki/Witaminy_B.
- MedlinePlus: Para-aminobenzoic acid. U.S. National Library of Medicine, National Institutes of Health.
- Unproven methods of cancer management. Laetrile. „CA: A Cancer Journal for Clinicians”. 41 (3), s. 187–192, 1991. DOI: 10.3322/canjclin.41.3.187. PMID: 1902140.
- Pantothenic Acid – http://www.chm.bris.ac.uk/webprojects2002/schnepp/pantothenic.html.
- Gropper, S; Smith, J (2009). Advanced nutrition and human metabolism. Belmont, CA: Cengage Learning.
- „Riboflavin”. Alternative Medicine Review 13 (4): 334–340. 2008. – http://www.altmedrev.com/publications/13/4/334.pdf.
- Whitney, N; Rolfes, S Crowe, T Cameron-Smith, D Walsh, A (2011). Understanding Nutrition. Melbourne: Cengage Learning.
- National Academy of Sciences. Institute of Medicine. Food and Nutrition Board, ed. (1998). „Chapter 6 – Niacin”. Dietary Reference Intakes for Tjiamine, Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, Folate, Vitamin B12, Pantothenic Acid, Biotin and Choline. Washington, D.C.: National Academy Press.
- University of Bristol (2012). „Biotin”. Retrieved 17 September 2012. – http://www.chm.bris.ac.uk/webprojects2002/schnepp/biotin.html.
- National Academy of Sciences. Institute of Medicine. Food and Nutrition Board, ed. (1998). „Chapter 8 – Folate”. Dietary Reference Intakes for Thiamine, Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, Folate, Vitamin B12, Pantothenic Acid, Biotin and Choline. Washington, D.C.: National Academy Press.
- University of Bristol (2002). „Vitamin B12”. Retrieved 16 September 2012. – http://www.chm.bris.ac.uk/webprojects2002/schnepp/vitaminb12.html.
- Gropper SS, Smith JL, Grodd JL (2005). Advanced nutrition and human metabolism. Belmont, CA: Thomson Wadsworth. pp. 260–275. ISBN 0-534-55986-7.
- Higdon (February 2008). „Vitamin K”. Linus Pauling Institute, Oregon State University. Retrieved 12 April 2008. – http://lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/vitamin-K.
Tłumaczenia
Artykuł "Witaminy" w innych wersjach językowych | |
---|---|
Vitamins in English: Vitamins | |
Komentarze
“Witaminy”