Witamina A (retinol)

Witamina A – zbiorcza nazwa organicznych związków chemicznych z grupy retinoidów (z których najważniejszy jest retinol).

Witamina A – witamina młodości

Źródła pokarmowe

Do najbogatszych naturalnych źródeł witaminy A dla człowieka należą: tran rybi (30 mg RAE/100 g), wątroba i podroby (2–28 mg RAE/100 g), słodkie ziemniaki (1 mg RAE/100 g), marchew (835–850 μg RAE/100 g), jarmuż (500–700 μg RAE/100 g), szpinak (ok. 500 μg RAE/100 g), dynia (300–400 μg RAE/100 g)^[3] a tkże jaja, mleko i produkty mleczne ( masło, ser), jagody, tłuste mięso. Oraz jako prowitamina (głównie β-karoten): marchew, pomidory, sałata, groszek zielony i owoce dzikiej róży.

Rola w organizmie

Odpowiada za prawidłowe widzenie o zmroku, zmniejsza rogowacenie naskórka, poprawia koloryt skóry, chroni skórę przed promieniami UV, zwiększa zawartość kolagenu w skórze właściwej. Dzieci z niedoborem witaminy A rosną nieprawidłowo.

Retinol:

retinol

Retinol (akseroftol^[6]), C₂₀H₂₉OH – organiczny związek chemiczny, alkohol, pochodna β-karotenu. W siatkówce oka utlenia się do aldehydu – retinalu, który uczestniczy w procesie widzenia^[5].

Funkcje retinolu i retinalu^[4]:

• odgrywa istotną rolę w odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka. Pochodna witaminy A, 11-cis retinal w pręcikach łączy się z białkiem opsyną, tworząc rodopsynę (purpurę wzrokową). Już nawet pojedynczy foton wzbudza fotoizomeracje 11-cis-retinalu do trans-retinalu, co prowadzi do pobudzenia^[5].
• odpowiada za integralność błon komórkowych
• odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie komórek tkanki nabłonkowej, zarówno pokrywających jak wydzielniczych i czuciowych
• reguluje wzrost tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu
• utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci
• zapewnienia normalny wzrost kości i zębów przez regulację aktywności komórek tkanki kostnej
• chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami

Kwas retinowy:

kwas retinowy

Tretynoina, kwas retinowy^[7] – C₂₀H₂₈O₂, organiczny związek chemiczny, metabolit retinolu (witaminy A). Wykazuje działanie złuszczające, hamuje rogowacenie naskórka oraz przemianę tkanki prawidłowej w tkankę zmienioną chorobowo. Zmniejsza wytwarzanie prostaglandyn E2, kolagenazy oraz łoju wskutek zahamowania wzrostu i czynności gruczołów łojowych. Pobudza prawidłową czynność mitotyczną skóry, zwiększa proliferację i rozluźnienie naskórka w obrębie czopów łojowych, doprowadzając w ten sposób do ich opróżnienia. Końcowym efektem jest powstanie nowego naskórka w miejscu zmian chorobowych.

Funkcje kwasu retinowego:

• odpowiada za prawidłowe wytwarzanie kolagenu typu IV i fosfatazy zasadowej
• różnicuje komórki: osteoblasty, keratynocyty, fibroblasty, spermatocyty i komórki pnia
• działa przeciwnowotworowo: w ostrych białaczkach szpikowych hamuje proliferację komórek, wzmaga wydzielanie TNF alfa i aktywuje limfocyty

Awitaminoza

Dzienne zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na witaminę A jest określane na nieco mniej 1 mg (patrz Tabela 1 Zalecane dzienne spożycie Witaminy A). Objawy niedoboru witaminy A to:

• kseroftalmia – wysychanie spojówek i rogówek,
• kruche, wolno rosnące paznokcie,
• suchość skóry, czasem objawiająca się zaczerwionymi obszarami,
• brak apetytu,
• ślepota zmierzchowa (tzw. „kurza ślepota”)^[1],
• pogorszenie wzroku,
• zahamowanie wzrostu,
• zanikanie nabłonków,
• łuszczyca,
• rogowiec dłoni i stóp,
• trądzik pospolity,
• łysienie plackowate^[8],
• skłonności do biegunek,
• złe samopoczucie

Hiperwitaminoza

Objawy przedawkowania witaminy A nie są charakterystyczne i często przypominają jej niedobór, Są to:

• łuszcząca się skóra,
• łamliwe paznokcie,
• objawy ze strony układu nerwowego – osłabnięcia, zmęczenie, bóle głowy,
• nudności i bóle brzucha.

Nadmiar witaminy A jest toksyczny dla organizmu, ponieważ jest ona kumulowana w różnych tkankach, w tym w komórkach wątroby. Regularne przyjmowanie retinolu w dziesięciokrotnie zwiększonej zalecanej dawce może doprowadzić do ostrego bądź przewlekłego zatrucia, którego objawami są wymienione powyżej: bóle głowy, reakcje skórne, biegunka, a także drażliwość, ociężałość, odwapnienie kości, zaburzenia pracy nerek, wypadanie włosów i złe samopoczucie.

Zalecane dzienne spożycie Witaminy A

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wg prof. dr hab. med. Mirosława Jarosza^[2].

Tabela 1 Zalecane dzienne spożycie Witaminy A

Przypisy

1. Dariusz. Włodarek: Dietetyka. Warszawa: Wydawnictwo Format-AB, 2005. ISBN 83-89184-11-7.
2. Mirosław Jarosz (red.), Normy żywienia populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia.
3. Nutrients List: Nutrients: Vitamin A, RAE(µg), United States Department of Agriculture Agricultural Research Service National Nutrient Database for Standard Reference Release 28.
4. Jan Gmiński Skrypt do biochemii dla studentów Wydziału Lekarskiego Katowice 2003.
5. Edward Bańkowski: Biochemia. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich i magisterskich. Wrocław: MedPharm Polska, 2006. ISBN 978-83-60466-08-7.
6. Retinol – https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/1071.
7. Retinoic Acid – https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/444795.
8. EP. Kubeyinje, M. C’Mathur. Topical tretinoin as an adjunctive therapy with intralesional triamcinolone acetonide for alopecia areata. Clinical experience in northern Saudi Arabia. „Int J Dermatol”. 36 (4), s. 320, 1997. DOI: 10.1111/j.1365-4362.1997.tb03060.x.

Czy masz pasożyty?
Warto to sprawdzić - Zobacz jak!

Czekolada odchudza?
Okazuje się, że to działa!

Problem z trądzikiem?
Jest skuteczna metoda!